COVID-19 Aşıları Hakkında Merak Edilenler!

Neden COVID-19 Aşısı Olmalıyız?
Aşı olmalıyız çünkü salgının önlenebilmesi, kişilerin hastane yatışlarının ve ölümlerin önüne geçilebilmesinin şu anki imkanlarla başka çaresi yok gibi görünüyor! Yaklaşık bir yıldır tüm dünyanın mücadele içinde olduğu COVID-19 salgını tüm ülkeleri olumsuz etkilemiş, sevdiklerimizi kaybetmenin üzüntüsünü yaşatmıştır. Aşı olarak bu zorlu sürece son verebilmek için aşı sıranız geldiğinde aşı olmanızı öneriyoruz.

Etkili ve özgül bir antiviral tedavisi olmayan bu salgın hastalığın başarılı bir şekilde yok edilebilmesi için önümüzde ikisi doğal, biri yapay üç yol bulunmaktadır.

İlk yol; dünyada yaşayan tüm insanların büyük bir çoğunluğunun yıllarca süren bir salgında, doğal olarak virüsle karşılaşarak toplumsal bir immünite oluşturması ve sonunda sağ kalanların bağışıklık kazanıp salgının doğal olarak sonlanmasıdır. Bu durumda “Sürü Bağışıklığı (Herd İmmünite)” denilen olay gerçekleşir. 

İkinci doğal yol; olarak mutasyona açık olan bu virüs bir büyük mutasyon (melezlenme) daha geçirerek insandan insana bulaşma veya hastalık yapma kabiliyetini kaybederek tarihe karışıp gider. Mutasyon virüsün çok daha ölümcül de olmasına yol açabilecek bir değişim de gösterebilir ki o zaman insanlık açısından (çok az bir olasılık da olsa) yok olma tehlikesi doğabilir. Bu doğal olayların insanlığın kaç yılına mal olacağı ve yapabileceği toplumsal hasarın ne büyüklükte olacağı tahmin bile edilemez.

Üçüncü yol; aşılanmadır (Aktif Bağışıklama).Görüldüğü üzere bu pandemiyi bitirebilmek için insanoğlunun elinde aşılama ile kazanacağımız bağışıklık haricinde kullanabileceği başka bir metot şu an mevcut değildir. Diğer bir deyişle aşılanmaktan başka bir çare görünmemektedir.
Dünyada rutin olarak aşı üreten ve yeni bir aşı üretme-geliştirme kapasitelerine sahip bir kısmı çok uluslu, çok sayıda tıbbi şirket bulunmaktadır. Bunlar arasında uluslararası boyutta müthiş bir rekabet ve yarış vardır. Bu rekabetin uluslararası boyutta olduğu ve zaman zaman etik değerlerin de dışına çıkılarak yarışın devam ettirildiğini söylemek çok güç olmaz. Toplumun birçok kesiminin kafa karışıklığına düşmesinin bir nedeni de bu rekabetin körüklediği ve internet ortamında hızlı bir şekilde yayılan asılsız bilgi kirliliğidir. Bizim ülkemiz gibi kendi beşeri aşı teknolojilerini stratejik olarak geliştiremeyen uluslar bu bilgi kirliliğinin de ana hedefleri haline gelmektedir.

Hangi COVID-19 Aşısı Tercih Edilmelidir?
Bu sorunun en kısa yanıtı, “en kısa zamanda ve güvenilir olarak ulaşılabilen” aşıdır. Çeşitli üretici firmaların değişik tekniklerle hazırladıkları aşıların bilimsel olarak etkinlikleri arasında doğal olarak farklılıklar olacaktır. Artık aşı çalışmalarının kuralları, fazları, güvenlik-etkinlik oranları ve hatta yayınlanan bilimsel makaleler bile sağlık çalışanı olmayan diğer insanlar tarafından da medyatik ortamda yakından izlenmektedir. Bu durum aşı kararlarının verilmesine yardım etmediği gibi daha da kafa karıştırıcı olmakta, yarardan ziyade zarar getirmektedir. Hangi firmanın ürettiği COVID-19 aşısının salgını söndürmek için bir diğerinden üstün olabileceği hakkında bir yorum yapmamız için şu andaki bilimsel veriler yeterli değildir.

60 yaş üstü insanlarla ilgili çalışma olmadan aşı uygulanabilir mi?
Faz III çalışmaları 60 yaş üstünde sadece Brezilya' da yapıldı. 60 yaş üstü 13 bin gönüllüye aşı yapılmış olup 218 COVID-19 vakası görülmüş ve bu hastalardan 160 kişiye plasebo (boş aşı) yapıldığı tespit edilmiş ve bu şekilde koruyuculuğu % 63 olarak kabul edilmektedir. Brezilya dışında şuan elimizde olan aşının başka 60 yaş üstü Faz 3 çalışması olmadığı için elimizdeki tek veri Brezilya verileridir. Bu oran hiç aşı olmamaktan daha iyidir ve dünya sağlık örgütünün (DSÖ) % 50 etkinlik kuralına uymaktadır. Gerek mevsimsel influenza (grip) aşılarında gerekse Pnömoni (zatürre) aşılarında da bu şekildedir. Yani 60 yaş üzerindeki kişilerde bir kontrendikasyon yoksa aşılanmaları uygun olacaktır nitekim hastalığı geçirmek çok daha ağır sonuçlara ve hastane yatışlarda artışa sebep olabilir hatta ölümle sonuçlanabilir.    

Virüs mutasyonundan dolayı aşı etkisini kaybeder mi?
Virüsün dikensi çıkıntısında çok büyük bir mutasyon olmadığı sürece koruyuculuğunu kaybetmez.

Nasıl Aşı Olabilirim?
COVID-19 aşıları ülkemizde aksine bir karar olmadıkça devlet kontrolünde uygulanacak aşılardır.

Kimler Aşı olabilecek?
Kamu tarafından takip ve yönetimi yapılan E-nabız ve HSYS'nin (Halk Sağlığı Yönetim Sistemi) izin verdiği ve onayladığı kişiler salgın açısından risk sıralamasına göre belirlenerek aşı olabileceklerdir. 

COVID-19 Aşısı Olan Kişiler de Maske Takmalı mı?
Evet, aşılanan kişiler de koruyucu önlemleri uygulamaya devam ettirmelilerdir, ta ki salgının sona erdiği ilan edilene kadar.

COVID-19 Aşıları Kaç Doz Yapılmaktadır?
Ülkemize getirilmesi planlanan tüm aşı çeşitleri iki doz olarak planlanmıştır.

COVID-19 hastalığı geçirmiş olanlar aşı yaptırmalı mı?
Sağlık Bakanlığı'nın talimatına uygun uygulama yapılacaktır.

COVID-19 Aşıları Uzun Vadeli Koruma Sağlayabilecek Mi?
COVID-19 yeni karşılaşılan bir virüstür. Şuanki yapılan çalışmalar ile gelecek hakkında uzun vadeli yorumlar yapabilecek yeterli bilimsel veri bulunmamaktadır. Muhtemel eski tip koronavirüsleri baz alırsak yılda bir ya da iki kez aşılanma gereksinimi duyulabilir.

COVID-19 Aşımı Nerede Yaptırabilirim?
Devletin size göstereceği yetkilendirilmiş sağlık merkezlerinde yaptırabileceksiniz.

COVID-19 Aşısı Kısa Sürede Nasıl Bulundu?
Aşı teknolojisine ve yeni geliştirme kapasitesine sahip üreticiler, ileri bilimsel ve teknolojik merkezlerle yaptıkları iş birliği ve yeterli innovasyon imkan ve kabiliyetleri ile en önemlisi de daha önceki teknolojilerinin getirdiği avantajı kullanarak çok hızlı bir şekilde aşıları üretmiş ve uygulanabilecek hale getirmişlerdir. Salgının önüne geçilememesi ve uzun sürmesi dolayısıyla ciddi bir zarar gösterilmeyen Faz 3 çalışmalarına istinaden üretilen aşılara acil kullanım onayı verilmiştir.

COVID-19 Aşısı Alerji Yapar Mı?
Alerjik bünyelerde her antijene ve aşıda kullanılan yardımcı maddelere karşı alerji gelişme olasılığı vardır. Bu nedenle aşılar sağlık kuruluşlarında yapılacak, erken alerji olasılığına karşı hasta 30 dakika süreyle bekletilerek, alerji açısından gözlenecektir. Gecikmiş tip allerjiler de gelişebilir. Böyle bir durum gelişirse en yakın sağlık kuruluşuna başvurulması önerilmektedir.

COVID-19 Aşısı Koruyuculuk Oranları Nelerdir?
Koruyuculuk oranları (Protective Immunity) değişik çalışmalara ve aşı yapılan kişinin yaş ile bağışıklık durumuna göre değişiklik göstermekle birlikte %63-91 gibi geniş bir aralıkta koruyuculuğu vardır, burada görülen geniş aralık; yapılan aşının yaş, cinsiyet, ek hastalıklara göre immun yanıtın değişim göstermesine bağlı olarak görülmektedir. Ancak buradaki kilit soru “Aşıların salgını durdurmakta ne kadar başarılı olabileceğidir?” ki bunun yanıtını 2021 yılında hep birlikte görebileceğiz.

Emziren Anneler COVID-19 Aşısı Yaptırabilir Mi?
Hali hazırda kullandığımız aşı inaktif virus aşısıdır. Daha önceki inaktif aşı deneyimlerine göre gebe ve emzirenlerde herhangi yan etki görülmemiştir. Ama COVID-19 aşısının yeni bir aşı olması sebebiyle gebe ve emzirenlerde yeterli Faz 3 çalışması olmadığı için gebe ve emziren anneler kendi istekleri halinde onamları alınarak aşı olabilirler. Gebeliğin ilk üç ayında uygulanması önerilmemektedir.

COVID-19 Aşısı Şeker ve Kanser Hastalarına Yapılır mı?
Kendi klinisyenleri tarafından değerlendirilmek kaydıyla yapılabilir.Son söz olarak, internet üzerinden veya görsel medyadan uzmanı olmadığı halde çeşitli komplo teorileri ve absürt bilgilerle, insanlarımızın geleceğini tehlikeye atanları dinlememekte büyük bir toplumsal  yarar vardır. Unutmayın ki son iki yüzyılda insan ömrünün uzaması, dünya nüfusunun inanılmaz bir ölçüde artması iki büyük buluş ile gerçekleşmiştir. Bunlar immünizasyon (aşılama) ve antibiyotiklerdir. Bu bağlamda, aşı uygulamasının yaygın bir başarısı için herkesin yardımı gereklidir.